Pelmeni Mantı Nedir? Rus Mantısının Gizemli Dünyasına Yolculuk
Ah, pelmeni mantı… İşte geldik yine, mutfakların o karmaşık, lezzetli ve biraz da kafa karıştırıcı dünyasına! Merak ediyorsunuz değil mi, bu « pelmeni mantı » da neyin nesi? Yoksa Ruslar da mı mantı yaptı, bizim Kayseri’nin minicik mantılarına göz mü diktiler diye düşünüyorsunuz? Hemen söyleyeyim, endişelenmeyin, mantımız tahtında oturuyor hala, ama pelmeni de en az onun kadar lezzetli ve köklü bir yiyecek.
Kısaca cevap vermek gerekirse, pelmeni, Rus mutfağının mantısıdır! Evet, yanlış duymadınız. İncecik, mayasız hamurun içine saklanmış nefis et dolgusu… Tıpkı bizim mantı gibi, ama Rus usulü. Hatta bazıları « Rus raviolisi » de diyor, ama bence mantı demek daha doğru, daha samimi. Ravioli biraz havalı kaçıyor sanki, değil mi?
Peki, bu pelmeni nereden çıktı? Hikayesi biraz karışık, biraz da tartışmalı. Ural ve Sibirya bölgeleri, « Pelmeni’nin asıl vatanı biziz! » diye çekişip duruyorlar. İkisi de iddialı, ikisi de haklı gibi. Sonuçta, Rusya’nın o soğuk, karlı topraklarında ortaya çıkmış bu lezzetli hamur işi, « Rus mutfağının kalbi » olarak adlandırılıyor. Düşünün, kalbi!
Mantının Kökleri: Uzaklardan Gelen Lezzet
Mantı meselesine gelirsek… O da enteresan bir yolculuktan geçmiş. Mantının kökeni Orta Asya ve Çin’e dayanıyor. Evet, Çin! Dumplingler, wontonlar, jiaozi… Hepsi mantının kuzenleri sayılır. Hatta bazılarına göre mantı kelimesi bile, birçok Türk dilinde « etli hamur » veya « buharda pişmiş çörek » anlamına geliyor. Kelimenin kökü bile olayı çözüyor aslında. « Mantı pelmeni nedir? » diye sorarken, aslında büyük bir ailenin farklı üyelerini inceliyoruz.
Türkler mantıyla 13. yüzyılda tanışmış. Çin’den öğrenmişiz bu lezzetli işi. Sonra ne olmuş? Anadolu’ya gelmiş, yerleşmiş, bizim olmuş. Hatta Osmanlı Saray mutfağında bile kendine önemli bir yer bulmuş. Düşünün, padişahlar bile mantı yiyordu! Belki de o yüzden bu kadar seviyoruz, kim bilir?
Mantı Çeşitleri: Derya Deniz Bir Dünya
Mantı çeşitleri mi dediniz? Ooo, orası tam bir derya deniz! Sadece Türk mantısı deseniz, çeşit çeşit… Kayseri mantısı deseniz, 36 çeşidi varmış! 36! İnanılır gibi değil. Her biri birbirinden lezzetliymiş. Kayseri’nin mantı şöhreti boşuna değilmiş demek ki.
Sonra Sinop mantısı var, Nevşehir mantısı, Avunya mantısı, tepsi mantısı… Liste uzayıp gidiyor. Yağ mantısı, Bodrum mantısı, patatesli hingel… Her yörenin kendine özgü bir mantısı var. Türkiye mantı cenneti desem yeridir.
Dünya mutfaklarına baktığımızda da mantı çeşitliliği devam ediyor. Dumpling (Çin mantısı), Özbek mantısı (büzgülü büzgülü), Rus mantısı (pelmeni – işte geldik yine!), Tatar mantısı (pilmän), Çerkez mantısı (haluj, mephaze, hampal), Kafkas mantısı (hengel, hingel, xıngal, xəngəl, hinkal)… Neredeyse her kültürün bir mantı yorumu var.
Özbek mantısı mesela, Türk mantısından biraz farklı. İç harcı klasik kıyma yerine daha farklı olabiliyor. Tatar mantısı da ilginç, hamuru tek tek açılıp yapılıyor. Boşnak mantısı ise hamur bezelerinin üst üste açılmasıyla yapılıyor. Her mantının kendine has bir yapılış tekniği, kendine has bir lezzeti var.
Pelmeni ve Mantı Arasındaki Farklar ve Benzerlikler
Peki, pelmeni ile bizim mantı arasındaki farklar neler? Aslında çok büyük farklar yok. İkisi de temelde aynı şey: hamur ve et. Ama tabii ki küçük nüanslar var.
Hamur: Pelmeni hamuru genellikle daha ince ve mayasız oluyor. Mantı hamuru da mayasız ama bazen biraz daha kalın olabiliyor.
İç Harcı: Pelmeni iç harcında genellikle dana, sığır veya karışık kıyma kullanılıyor. Soğan da olmazsa olmazlardan. Bizim mantıda ise kuzu veya dana kıyma tercih ediliyor genellikle. Baharatlar da farklılık gösterebiliyor.
Pişirme Yöntemi: Her ikisi de genellikle haşlanarak pişiriliyor. Özbek mantısı gibi bazı mantılar buharda da pişirilebiliyor. Kızartma veya fırında pişirme yöntemleri de var, ama daha az yaygın.
Servis: Mantı genellikle yoğurt ve sarımsaklı yağ ile servis ediliyor. Pelmeni ise ekşi krema (smetana) veya tereyağı ile servis ediliyor. Sirke, hardal veya acı sos da pelmeni yanında sıkça görülenler arasında.
Şekil: Mantı şekilleri yöreye göre değişiyor. Kayseri mantısı minicik üçgenler, Sinop mantısı daha büyükçe bohçalar, Boşnak mantısı kareler… Pelmeni ise genellikle yarım ay veya yuvarlak şeklinde oluyor.
Sonuç olarak, pelmeni ve mantı aslında kardeş gibiler. Aynı aileden gelmişler, benzer malzemelerle yapılıyorlar, benzer şekilde pişiriliyorlar. Sadece küçük yöresel farklılıkları var. Ama ikisi de inanılmaz lezzetli, ikisi de doyurucu, ikisi de insanın içini ısıtan yemekler.
Mantı ve Pelmeni: Küresel Bir Lezzet Fenomeni
Mantı ve benzeri hamur işi yemekler, sadece Türkiye ve Rusya’da değil, dünyanın dört bir yanında seviliyor. Moğol bansh, Çin jiaozi, hundun, wonton, Nepal ve Tibet momo’su, Uygur ve Özbek düşbere’si, Kore mandu’su, Japon gyoza’sı, İtalyan tortellini ve ravioli’si, Svabya yemeği Maultasche… Liste uzayıp gidiyor.
Gördüğünüz gibi, « mantı pelmeni nedir? » sorusunun cevabı aslında çok basit: İkisi de dünyanın farklı köşelerinde aynı lezzet aşkıyla yoğrulmuş, pişirilmiş, afiyetle yenmiş hamur işleri. İster yoğurtlu mantı olsun, ister smetanlı pelmeni, önemli olan lezzeti ve o yemeğin etrafında toplanan sevdiklerimizle paylaştığımız güzel anılar değil mi?
O yüzden bir dahaki sefere canınız mantı çektiğinde, sadece Kayseri mantısını düşünmeyin. Bir de pelmeni deneyin mesela. Belki de yeni favoriniz olur, kim bilir? Sonuçta, dünya mutfakları keşfetmek için var! Afiyet olsun!
