Türkiye’de Kaç Çeşit Mantı Var? Mantı Cennetine Yolculuk!
Ah, mantı! Şu minik, hamur işi lezzet topları… Türkiye’de kaç çeşidi var diye merak ediyorsunuz, değil mi? Sıkı durun, çünkü bu soruya net bir cevap vermek biraz karmaşık. Şöyle düşünün: Türkiye, mantı konusunda adeta bir açık büfe. « Tek çeşit mantı mı olurmuş? » diyen Kayserililere sorsanız, size muhtemelen 36 farklı mantı çeşidi sayarlar. Ve inanın bana, her biri diğerinden daha lezzetli!
Türk mutfağının yıldızlarından biri olan mantı, sadece bir yemek değil, adeta bir sanat eseri. Nasıl mı? Şöyle ki, mantının yapılış şekli şehirden şehire, hatta köyden köye değişiyor. Her yörenin kendine has bir mantı yorumu var. Bu da demek oluyor ki, Türkiye’de mantı çeşitliliği konusunda sınır yok! Ama merak etmeyin, sizi bu lezzet deryasında yalnız bırakmayacağız. Gelin, Türkiye’deki mantı çeşitlerinin en popüler olanlarına şöyle bir göz atalım ve bu hamur işi şölenine birlikte çıkalım!
Popüler Mantı Çeşitleri ve Özellikleri
Türkiye’de mantı dendi mi, akan sular durur! Hele ki konu çeşitlilik olunca, adeta bir lezzet karnavalı başlar. İşte en sevilen, en çok merak edilen mantı çeşitlerimizden bazıları ve onların o dillere destan özellikleri:
Kayseri Mantısı: Minik Ama Marifetli
Kayseri mantısı… Mantıların şahı, sultanı! « Türk mantısı » denince ilk akla gelen, tartışmasız Kayseri mantısıdır. Peki, onu diğerlerinden ayıran o sihirli dokunuş ne? Kesinlikle minicik olması! O kadar küçük ki, kaşığınıza 40 tanesi sığsa şaşırmayın. Hatta rivayet odur ki, gerçek Kayseri mantısı o kadar küçük olmalı ki, gelinin mahareti ölçülürmüş! Nasıl mı? Kayınvalide adayı, gelinin yaptığı mantıları sayarmış. Ne kadar küçük, o kadar marifetli gelin! Eh, biz o kadar acımasız değiliz ama hakkını vermek lazım, Kayseri mantısının minikliği gerçekten de ayrı bir olay.
Kayseri mantısı sadece küçüklüğüyle değil, aynı zamanda o bohça şekliyle de gönülleri fethediyor. İncecik açılan hamurun içine kıymalı harç konuluyor, bohça gibi kapatılıyor ve usul usul haşlanıyor. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve olmazsa olmaz o kırmızı biberli tereyağı gezdiriliyor. İşte size Kayseri mantısı! Basit gibi görünse de, lezzetiyle insanı mest eden, tam bir klasik.
Sinop Mantısı: Ceviz Aşkına!
Geldik Karadeniz’e, Sinop’a… Sinop mantısı, Karadeniz’in o kendine has havasını, lezzetine yansıtmış adeta. Peki, Sinop mantısını diğerlerinden ayıran o gizli malzeme ne dersiniz? Ceviz! Evet, yanlış duymadınız, ceviz! Sinop mantısı, sarımsaklı yoğurtla buluştuktan sonra, üzerine bolca ceviz serpilerek servis ediliyor. İlk başta « Mantıya ceviz mi konurmuş? » diye düşünebilirsiniz ama inanın bana, denedikten sonra fikriniz tamamen değişecek. Cevizin o hafif acımtırak tadı, mantının lezzetiyle öyle güzel bir uyum sağlıyor ki, yemeye doyamıyorsunuz.
Sinop mantısının hamuru Kayseri mantısına göre biraz daha kalın ve yumuşak oluyor. İç harcı da farklı. Az yağlı kıyma, soğan, pul biber ve karabiberle hazırlanıyor. Haşlama usulüyle pişiriliyor ve servis tabağına aktarılıyor. Sinop’ta mantı yapımı da başlı başına bir ritüel. Hamurun inceliği, büküm şekli, her şey özenle yapılıyor. Ev yapımı Sinop mantısının tadı bir başka oluyor gerçekten.
Hıngel (Patatesli Mantı): Karadeniz’in Tok Tutanı
Karadeniz’deyiz madem, Hıngel’den bahsetmeden olmaz. Hıngel, aslında mantıdan ziyade büyükçe bir hamur işi gibi. Ama mantı ailesinden sayıldığı için, onu da listemize ekleyelim dedik. Hıngel’in en belirgin özelliği, iç harcının patatesli olması. Evet, kıyma yerine patates! Haşlanmış patatesler eziliyor, soğanla kavruluyor ve baharatlarla tatlandırılıyor. Bu harç, kalınca açılan hamurun içine konuluyor ve kare şeklinde kapatılıyor. Hıngel, genellikle sarımsaklı yoğurt ve tereyağlı sosla servis ediliyor. Tok tutan, doyurucu bir lezzet arıyorsanız, Hıngel tam size göre.
Avunya Mantısı: Ege’den Bir Esinti
Şimdi de rotamızı Ege’ye çevirelim. Avunya… Belki de adını ilk kez duyuyorsunuz. Avunya, Çanakkale’nin Yenice ilçesi ile Balıkesir’in Gönen ilçesi arasındaki bölgeye deniyor. İşte bu güzelim mantı da tam o yöreden çıkıp, sofralarımıza geliyor. Avunya mantısı, diğer mantılara göre biraz daha farklı bir lezzet sunuyor. Hamuru daha kalın ve iç harcı daha bol oluyor. Genellikle kıymalı harçla yapılıyor ama bazı yörelerde peynirli veya ıspanaklı da yapıldığı oluyor. Avunya mantısı, fırında pişirilerek veya haşlanarak hazırlanabiliyor. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağlı sos gezdirilerek servis ediliyor. Ege’nin sıcaklığını, samimiyetini yansıtan, lezzetli bir mantı çeşidi.
Tepsi Mantısı ve Yağ Mantısı: Fırından Gelen Lezzet
Fırın sevenler buraya! Tepsi mantısı ve yağ mantısı, fırında pişirilerek hazırlanan, çıtır çıtır mantı çeşitlerimizden. Tepsi mantısı, adından da anlaşılacağı gibi, büyük bir tepsiye dizilerek fırında pişiriliyor. Yağ mantısı ise, daha küçük porsiyonlar halinde, bol yağda kızartılarak hazırlanıyor. İki mantı çeşidi de, çıtır sevenler için ideal. Tepsi mantısı, genellikle kıymalı harçla yapılıyor ve fırında üzeri kızarana kadar pişiriliyor. Yağ mantısı ise, hem kıymalı hem de peynirli harçla hazırlanabiliyor. Kızgın yağda çıtır çıtır kızartılıyor ve üzerine sarımsaklı yoğurt dökülerek servis ediliyor. Fırından yeni çıkmış, sıcak sıcak tepsi mantısının veya çıtır çıtır yağ mantısının tadına doyum olmaz!
Bodrum Mantısı: Kızgın Yağda Dans Eden Lezzet
Bodrum… Güneş, deniz, kum ve… mantı! Evet, Bodrum’un da kendine has bir mantı çeşidi var. Bodrum mantısı, diğer mantılardan farklı olarak haşlanmıyor, kızgın yağda kızartılıyor! Bu da ona bambaşka bir lezzet katıyor. Bodrum mantısı, mayasız hamurdan yapılıyor ve Kayseri yağ mantısına benziyor ama daha kıtır ve küçük ebatlarda oluyor. İç harcı genellikle kıymalı oluyor ve kızgın yağda çıtır çıtır kızartılıyor. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve pul biber serpilerek servis ediliyor. Bodrum’un o hareketli, canlı atmosferini yansıtan, farklı ve lezzetli bir mantı deneyimi.
Saray Mantısı: Osmanlı Sofralarından Günümüze
Saray mantısı… Adı bile insanı heyecanlandırıyor değil mi? Saray mantısı, adından da anlaşılacağı gibi, Osmanlı saray mutfağından günümüze ulaşan, özel bir lezzet. Rivayet odur ki, Fatih Sultan Mehmet Han’ın en sevdiği yemeklerden biriymiş. Saray mantısının en belirgin özelliği, bol etli olması ve özel baharat karışımıyla hazırlanması. Hamuru da diğer mantılara göre biraz daha kalın ve doyurucu oluyor. Saray mantısı, genellikle yoğurtlu olarak servis ediliyor. Üzerine tereyağlı sos gezdirilerek, nar taneleriyle süslenerek servis edildiği de oluyor. Osmanlı ihtişamını sofranıza taşıyan, görkemli bir mantı çeşidi.
Çerkez Mantısı (Haluj) ve Özbek Mantısı: Farklı Kültürlerin Lezzetleri
Mantı sadece Türkiye’ye özgü bir lezzet değil elbette. Dünya mutfaklarında da mantıya benzer pek çok lezzet bulunuyor. Türkiye’de de farklı kültürlerin etkisiyle ortaya çıkmış, birbirinden lezzetli mantı çeşitleri var. Çerkez mantısı (Haluj) ve Özbek mantısı, bunlardan sadece ikisi.
Çerkez mantısı, diğer adıyla Haluj, Kafkas mutfağının sevilen lezzetlerinden. Haluj’un en belirgin özelliği, iç harcının peynirli olması. Lor peyniri veya beyaz peynir, soğan ve baharatlarla karıştırılarak hazırlanıyor. Hamuru da diğer mantılara göre biraz daha kalın ve yumuşak oluyor. Haluj, genellikle haşlanarak veya buharda pişirilerek hazırlanıyor. Üzerine tereyağlı sos ve pul biber serpilerek servis ediliyor. Farklı bir mantı deneyimi arayanlar için Haluj, harika bir seçenek.
Özbek mantısı ise, Orta Asya’dan gelen, kendine has lezzetiyle dikkat çeken bir mantı çeşidi. Özbek mantısının en büyük farkı, iç harcında klasik çekilmiş kıyma kullanılmaması. Bunun yerine, etler bıçakla ince ince kıyılıyor veya minik küpler halinde doğranıyor. İç harcına soğan, havuç, kabak gibi sebzeler de ekleniyor. Özbek mantısı, genellikle buharda pişirilerek hazırlanıyor. Yanında yoğurt veya acı soslarla servis ediliyor. Farklı bir lezzet arayanlar için Özbek mantısı, mutlaka denenmesi gereken bir lezzet.
Tatar Mantısı ve Peynirli Mantı (Peravu): Lezzet Yolculuğu Devam Ediyor
Mantı çeşitliliği o kadar zengin ki, saymakla bitmiyor! Tatar mantısı ve peynirli mantı (Peravu) da, Türkiye’deki mantı çeşitliliğinin güzel örneklerinden.
Tatar mantısı, adından da anlaşılacağı gibi, Tatar mutfağına ait bir lezzet. Tatar mantısının en belirgin özelliği, büyük ve dolgun olması. İç harcı genellikle kıymalı oluyor ve bol soğanla hazırlanıyor. Tatar mantısı, haşlanarak veya fırında pişirilerek hazırlanabiliyor. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağlı sos gezdirilerek servis ediliyor. Doyurucu ve lezzetli bir mantı çeşidi arıyorsanız, Tatar mantısı tam size göre.
Peynirli mantı (Peravu) ise, özellikle peynir severlerin gönlünü fetheden bir lezzet. Peravu, genellikle lor peyniri veya beyaz peynirle hazırlanıyor. İç harcına maydanoz, dereotu gibi yeşillikler de ekleniyor. Peravu, haşlanarak veya fırında pişirilerek hazırlanabiliyor. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve pul biber serpilerek servis ediliyor. Hafif ve lezzetli bir mantı alternatifi arayanlar için Peravu, ideal bir seçim.
Diğer Mantı Çeşitleri: Lezzet Sınır Tanımıyor!
Yukarıda saydıklarımız, Türkiye’deki mantı çeşitlerinin sadece birkaçı. Aslında mantı çeşitliliği o kadar fazla ki, her yörenin, her ailenin kendine özgü bir mantı tarifi var desek yeridir. Ispanaklı gül mantı, üçgen mantı, sarma mantı, çıtır mantı, muska mantı, Osmanlı mantısı… Liste uzayıp gidiyor. Hatta bazı restoranlar, 20’den fazla farklı mantı çeşidini menülerinde bulunduruyorlar! Bu da gösteriyor ki, Türkiye’de mantı konusunda gerçekten de sınır yok. Her zevke, her damak tadına uygun bir mantı çeşidi bulmak mümkün.
Yörelere Göre Mantı: Her Köşe Başında Bir Lezzet
Mantı, Türkiye’nin dört bir yanında sevilerek yenen bir yemek. Ancak bazı yöreler, mantı konusunda adeta birer marka haline gelmiş durumda. Kayseri, Sinop, Sivas, Çanakkale, Artvin… Bu şehirlerimizin her biri, kendine özgü mantı çeşitleriyle öne çıkıyor. Kayseri’nin minik mantısı, Sinop’un cevizli mantısı, Sivas’ın Hingel’i, Çanakkale’nin Avunya mantısı, Artvin’in Hangel’i… Her yörenin mantısı, o yörenin kültürünü, coğrafyasını, mutfak alışkanlıklarını yansıtıyor. Türkiye’yi bir uçtan diğer uca gezerken, yöresel mantıları tatmadan dönmek olmaz!
Dünya Mutfağından Mantı Çeşitleri: Sınırları Aşan Lezzet
Mantı sadece bizim mutfağımıza özgü bir lezzet değil. Dünya mutfaklarında da mantıya benzer pek çok yemek bulunuyor. Çin mantısı (Jiaozi), Japon mantısı (Gyoza), Kore mantısı (Mandu), İtalyan mantısı (Ravioli)… Bu mantı çeşitleri, farklı kültürlerin, farklı lezzet anlayışlarının birer yansıması. Çin mantısı genellikle buharda pişiriliyor ve soya sosuyla servis ediliyor. Japon mantısı kızartılarak veya buharda pişirilerek hazırlanabiliyor ve ponzu sosuyla servis ediliyor. Kore mantısı hem buharda hem de kızartılarak pişirilebiliyor ve kimchi ile birlikte servis ediliyor. İtalyan mantısı ise, genellikle haşlanarak ve çeşitli soslarla servis ediliyor. Dünya mutfaklarını keşfetmeyi sevenler için, bu mantı çeşitleri de denenmesi gereken lezzetler arasında.
Sonuç olarak, « Türkiye’de kaç çeşit mantı var? » sorusunun cevabı, aslında sonsuz! Her yörenin, her ailenin, her ustanın kendine özgü bir mantı yorumu var. Mantı, Türk mutfağının en zengin, en çeşitli, en sevilen yemeklerinden biri. Eğer siz de bir mantı sever misiniz? O zaman Türkiye tam size göre bir cennet! Şimdiden afiyet olsun!
