Tatar Mantısı Nerenin? Kökenleri ve Lezzet Yolculuğu
Tatar mantısı, tahmin edeceğiniz üzere, Tataristan’dan geliyor! Bu lezzetli hamur işi, Tatar mutfağının incisi ve Rusya Federasyonu içindeki Tataristan Cumhuriyeti’nin gururu. Ama durun, hikaye burada bitmiyor. Mantının kökenleri çok daha derinlere, Orta Asya’ya uzanıyor.
Mantı, sadece bizim değil, Orta Asya mutfaklarının da gözbebeği. Düşünün ki, bu enfes lezzet eski SSCB ülkelerinde de o kadar popüler ki, sanki milli yemekleri gibi! Hatta Afganistan ve Balkanlar’da bile karşınıza çıkabilir. Ama bugünkü konumuz Tatar mantısı, yani pilmän. Bu özel mantı türü, Tataristan’dan çıkıp dünyaya yayılmış bir lezzet harikası.
Mantının Köklerine Yolculuk
Mantının macerası aslında Çin’de başlamış. Evet, yanlış duymadınız! Mantı kültürü, Orta Asya üzerinden bize kadar ulaşmış. Türk mutfağının yanı sıra Orta Asya mutfaklarında da baş köşeye oturmuş durumda. Eski Sovyetler Birliği ülkelerinde de adeta bir yıldız gibi parlıyor. Afganistan, Balkanlar, Çin’in kuzeybatısı ve Pakistan’ın Peşaver şehri… Mantı oralarda da sofraların vazgeçilmezi.
Tatar Mantısı: Pilmän ile Tanışın
Tatarlar için pilmän, sadece bir yemek değil, adeta bir kutlama yemeği. Özel günlerde, bayramlarda sofraları süslüyor. Hatta bazı yörelerde törensel bir anlamı bile var. Pilmän, et dolgulu hamurun en zarif hali. Ve en önemli özelliği, her zaman nefis bir et suyu çorbasıyla servis edilmesi. Düşünsenize, soğuk kış gününde sıcak bir pilmän çorbası… İnsanın içini ısıtıyor değil mi?
Tatarlar Kimdir?
Peki, bu lezzetli mantıyı dünyaya armağan eden Tatarlar kim? Onlar, Türklerin Kıpçak boyundan geliyorlar. Kökleri Orta Asya’ya dayanıyor. « Tatar » ismi ilk kez 8. yüzyılda Orta Asya’da ortaya çıkmış. Dilleri Tatarca, Türk dil ailesinin Kıpçak koluna ait. Çoğunluğu Müslüman ve ana vatanları Rusya Federasyonu içindeki Tataristan. Ama merak etmeyin, Türkiye’de de hatırı sayılır bir Tatar nüfusu var. Özellikle Kırım Tatarları, Osmanlı-Rus savaşları sonrası Türkiye’ye göç etmişler. Fiziksel olarak da birbirlerine benziyorlar; hafif çekik gözler, belirgin elmacık kemikleri, uzun boy ve esmer ten… Ve tabii ki, muhteşem yemekleri var! Şırbörekten köbeteye, burmadan mantıya… Tatar mutfağı tam bir lezzet deryası.
Mantı Çeşitleri: Bir Lezzet Mozaği
Mantı dünyası o kadar geniş ki, her yörenin kendine özgü bir mantısı var sanki. Kayseri mantısı mesela… O kadar meşhur ki, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş bile! 2009’da coğrafi işaret belgesi almış. Kayseri’de tam 36 çeşit mantı varmış! Her biri diğerinden lezzetli. Sinop mantısı cevizle servis ediliyor, farklı bir tat katıyor. Adana’nın gül mantısı hem göze hem damağa hitap ediyor. Çanakkale Avunya mantısı, Sivas hingeli, Özbek mantısı, Rus pelmeni, Boşnak mantısı… Saymakla bitmez! Hatta İtalyanların ravioli’si, Japonların gyoza’sı, Çinlilerin dumpling’i, Korelilerin mandu’su… Hepsi mantının farklı coğrafyalardaki kuzenleri gibi.
Mantıya Benzeyen Diğer Lezzetler
Mantı ailesi geniş dedik ya, akrabaları da var tabii. Çi börek mesela, Kırım Tatarlarının meşhur lezzeti. Yağda kızartılmış kıymalı hamur. Steak tartar, çiğ kıymadan yapılan Fransız klasiği. Carpaccio, ince dilimlenmiş çiğ sığır eti… Bunlar da mantının uzak akrabaları sayılır.
Tataristan: Mantının Kalbi
Tataristan, Rusya’ya bağlı bir cumhuriyet. Volga Federal Bölgesi içinde yer alıyor. Başkenti Kazan. Resmi dilleri Rusça ve Tatarca. İşte bu güzel coğrafya, Tatar mantısının doğduğu yer.
Mantıya Dair İlginç Notlar
Mantının tarihine baktığımızda, en eski yazılı kaynağın 1330 yılına ait olduğu düşünülüyor. Hu Sihui’nin yazdığı Yinshan Zhengyao adlı eserde mantıdan bahsedilmiş. Bir de argoda « mantı » kelimesi, genç erkek anlamına geliyormuş! Tuhaf ama gerçek.
Umarım bu yazı, Tatar mantısının nereden geldiği konusundaki merakınızı gidermiştir. Bir dahaki sefere mantı yerken, sadece lezzetine değil, köklerine de bir yolculuk yapın! Afiyet olsun!
